ورود پدیده «اینترنت» به مناسبات انسانی کارکردی قدرتمند در تحول و توسعه ارتباطات داشته است. تجارت هم به‌عنوان یکی از انواع ارتباطات انسانی تحت تاثیر همین تحول قرار گرفت و اشکال جدیدی از تجارت در بستر اینترنت شکل گرفت و خدمات و محصولات جدیدی ارائه شد. مدل کسب‌وکار Peer-to-Peer یا مدل نظیر به نظیر که به اصطلاح اختصاری P2P نیز شناخته می‌شود، یکی از همین شیوه‌های تجاری نوین برای خرید و فروش و معامله است.
الگوی مدل کسب و کار نظیر به نظیر
در مدل کسب‌وکار الکترونیکی P2P یک پلتفرم در نقش واسطه عمل می‌کند و خریداران و فروشندگان یا وام‌دهندگان و وام‌گیرندگان را به یکدیگر متصل می‌کند. در واقع این افراد می‌توانند به‌صورت مستقیم و بدون دخالت هیچ شخص ثالثی معامله کنند. در این سیستم قوانین و مقررات، سیستم‌های پرداخت و هر نوع فرآیندی که ممکن است برای انجام معاملات لازم باشد توسط پلتفرم ایجاد می‌شود. این مدل کسب‌وکار به‌واسطه اینترنت، فناوری‌های موبایل، هوش مصنوعی، امکانات پیشرفته برای تجزیه و تحلیل داده‌ها رشد کرده و سبب دسترسی بیشتر و معملاتی کارآمدتر و ایمن‌تر شده است. اقتصاد P2P که خود طیف گسترده‌ای از مدل‌های کسب‌وکار را شامل می‌شود، تا به امروز برای میلیون‌ها کاربر این امکان را فراهم کرده که با یکدیگر در ارتباط تجاری قرار گیرند.
خاستگاه مدل کسب و کار نظیر به نظیر
قدمت مدل کسب‌وکار P2P، که حول محور ایده احیای روحیه جامعه و استفاده اشتراکی از منابع شکل گرفته بود، به اوایل دهه ۱۹۹۰ برمی‌گردد، اما توسط Napster که کاربران را قادر به اشتراک‌گذاری موسیقی می‌کرد، در سال ۱۹۹۹ به شهرت رسید. با این حال Napster مدتی بعد به دلیل نقض قوانین کپی‌رایت مجبور به توقف فعالیت خود شد. بعد از آن پلتفرم‌های دیگری برای اشتراک‌گذاری فایل‌هایی همچون فیلم و نرم‌افزار راه‌اندازی شدند. به مرور زمان و با معرفی پلتفرم‌های جدید، این سیستم تبدیل به یکی از محبوب‌ترین روش‌های معامله بین عموم مردم شد.
مزایای مدل کسب و کار P2P
- افراد و کسب‌وکارهای کوچک می‌توانند به کمک مدل نظیر به نظیر بر مهارت‌های اصلی خود تمرکز کنند و هزینه و زمانی را که صرف تبلیغات می‌کنند کاهش دهند. در واقع این مدل کسب‌وکار یک بازار هدف متمرکز را در اختیار آنها قرار می‌دهد که به‌واسطه آن می‌توانند با هزینه‌های ناچیز، سود بیشتری به‌دست آورند.
- مدل نظیر به نظیر برای کسب‌وکارها شرایطی را ایجاد می‌کند تا تحقیقات اولیه بازار را رایگان انجام دهند. به این صورت که می‌توانند به نیازها و درخواست‌های مشتریان با بررسی خریدهای قبلی پی ببرند. این بازبینی راهی برای ارائه بهتر و بیشتر خدمات و کالا طبق نیاز مصرف‌کنندگان است.
- بازارهای نظیر به نظیر برای مشتریان و ارائه‌دهندگان محصول و خدمات به‌صرفه‌تر است، چراکه این نوع کسب‌وکار با حذف واسطه‌ها، مصرف‌کنندگان را از مزایای کاهش هزینه‌ها بهره‌مند می‌کند. از آن‌جایی که اکثر پلتفرم‌های P2P کارمزد ثابتی دریافت می‌کنند و هزینه‌های تراکنش با فروش افزایش پیدا نمی‌کند، مشتریان و کسب‌وکارها می‌توانند از صرفه‌جویی بر مقیاس بهره ببرند.
- کسب‌وکار نظیر به نظیر این امکان را دارد که از شبکه‌های داخلی قدرتمند استفاده کنند. کسب‌وکارهایی که دارای اثرات شبکه هستند، بسیار سریع‌تر از دیگر کسب‌وکارها مقیاس می‌شوند. اگر هر کاربر جدید ارزش کلی پلتفرم را افزایش دهد، کسب‌وکار دارای اثرات شبکه می‌شود.
- بازار نظیر به نظیر به‌راحتی در دسترس است. هرچند پیچیدگی‌های ساخت پلتفرمی که بتواند خریداران و فروشندگان را مدیریت کند در گذشته سخت بود، اما در حاضر حاضر پیشرفت تکنولوژی، راه‌حل‌های نرم‌افزاری زیادی در اختیار کسب‌وکارها قرار می‌دهد تا سریع و آسان بازار P2P خود را راه‌اندازی کنند.
- تمام فرآیند تولید و عرضه نیاز به هزینه‌ها و سرمایه‌گذاری‌های عظیمی دارد، اما بازار P2P با ارائه ساختاری که افراد برای ارائه کالا و خدمات نیاز دارند به کاهش این هزینه‌ها کمک کرده است.
- از آن‌جایی که متخصصان نیاز به تمرکز روی حوزه کاری خود را دارند تا حرفه‌ای‌تر عمل کنند، کسب‌وکار نظیر به نظیر این امکان را فراهم می‌کند تا افراد متخصص نیازی به اتلاف وقت و انرژی روی سایر وظایف ضروری برای تجاری‌سازی کالا یا فعالیت‌های خود نداشته باشند و تمام سرمایه و انرژی‌شان را برای توسعه تخصص سرمایه‌گذاری کنند تا کیفیت آنچه را که ارائه می‌دهند بهبود ببخشند.
- در شرایط بحرانی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی که شرایط نامطمئن و ناپایدار می‌شود و طبیعتاً خطراتی را به همراه دارد. زمانی‌که که تغییرات عمده‌ای در بازار، رفتار مشتری یا حتی بحران‌ها و بلایای طبیعی رخ می‌دهد، این تولیدکنندگان هستند که بزرگ‌ترین خسارت را می‌بینند. در مدل کسب‌وکار نظیر به نظیر علاوه بر کاهش هزینه، شرکتی که به‌عنوان واسطه عمل می‌کند، بخش خوبی از ریسک‌های مستقیم ناشی از مدیریت یک کسب‌وکار را نیز در بر می‌گیرد. این پلتفرم‌ها با درک بخش بزرگی از فرآیند کالا و خدمات، زیان‌ها و عدم‌قطعیت‌هایی که تولید‌کننده باید با آن مواجه شود، کاهش می‌دهد.
نمونه‌هایی از مدل کسب‌وکار نظیر به نظیر
- وبسایت Airbnb یک پلتفرم است که به افراد امکان می‌دهد تا برای سفر اقامتگاهی پیدا کنند. این وبسایت با کمک به مسافران و صاحبان املاک در طول یک فرآیند به‌عنوان واسطه عمل می‌کند. این وبسایت لیستی از خانه‌ها، آپارتمان‌ها و… را در اختیار کاربران قرار می‌دهد و بهترین جایگزین برای شیوه سنتی اجاره اقامتگاه است. راحتی و انعطاف‌پذیری Airbnb آن را از دیگر رقبا متمایز کرده است.
- سرویس TaskRabbit واسطه‌ای برای ایجاد ارتباط بین مشتری و ارائه‌دهنده خدمات است و در ارائه مشاغل آزاد محلی، انجام کارهای خانگی و وظایف روزمره تخصص دارد، مثل لوله‌کشی، بسته‌بندی و جابه‌جایی و…
- eBay یک شرکت تجارت الکترونیک چندملیتی و البته بازاری شناخته‌شده است که کاربران می‌توانند طیف گسترده‌ای از کالاها شامل لوازم الکترونیکی، لباس و موارد دیگر را معامله می‌کنند.
- Lending Club پلتفرم وام‌دهی است که شرایطی را برای افراد به‌وجود می‌آورد تا وام بگیرند و پول قرض دهند. این باشگاه وام‌دهی به‌عنوان بزرگ‌ترین و و معتبرترین پلتفرم وام‌دهی جهان شناخته می‌شود.
- Upwork بازار آزاد برای فریلنسرهایی است که به دنبال کار در زمینه‌های مختلف مثل نوشتن، طراحی گرافیک، برنامه‌نویسی، توسعه وب و… هستند. فریلنسرها و مشتریان می‌توانند از طریق این برنامه یکدیگر را پیدا کنند.
- برنامه Uber سرویس آنلاین خودرو است که رانندگان و مسافران را به هم متصل می‌کند.
منبع:
https://businessmodelanalyst.com/peer-to-peer-business-model/
https://learningloop.io/plays/business-model/peer-to-peer
https://www.managementstudyguide.com/peer-to-peer-business-model.htm
