به گزارش وطن زرین، فرانچایزیک مدل کسب و کار برای شرکت‌های بزرگ (فرانچایز دهنده) است که در جهت توسعه برند خودشان به یک شخص ثالث یا کسب و کار کوچک (فرانچایز گیرنده) کمک می‌کنند تا محصولات و خدمات برند فرانچایز دهنده را بهتر و بیشتر به فروش برسانند. فرانچایز به عبارتی یک سرمایه گذاری مشترک ما بین فرانچایز دهنده و فرانچایز گیرنده، در جهت توسعه یک کسب و کار است.
در مثال ساده‌تر این شبکه ارتباطی به کسب و کارهای کوچک مثل هایپرمارکت‌ها یا رستوران‌های کوچک مستقل امکاناتی ارائه می‌کند تا همگی با یک نام برند فعالیت کنند. این متد برای بازاریابی مشترک نیز به کار می‌آید.
فرانچایز دهنده از برند، فرآیند تولید، محصول، مدل کسب وکار و سایر دارایی‌های معنوی استفاده می‌کند و حق امتیاز می‌گیرد و در ازای این موارد، در راه اندازی، فعالیت، آموزش و ارائه مجموعه‌ای از خدمات و اجازه استفاده از برند و ارائه مدل کسب و کاری به فرانچایز گیرنده کمک می‌کند.
صاحب کسب وکار یا صاحب امتیاز به فرنچایز گیرنده اجازه می‌دهد از برند او استفاده کند و در ازای آن، فرانچایز گیرنده می‌پذیرد که یک هزینه حق رای را به‌علاوه حق امتیازهای مستمر به فرنچایز بپردازد.
ما در این مطلب قصد داریم به صورت مفصل به این موضوعات بپردازیم که حق امتیاز و انواع آن چیست؟ فرآیند فرانچایز به چه شکل کار می‌کند؟ و سایر سوالاتی که ممکن است در این خصوص داشته باشید؛ پس با ما همراه باشید.
حق امتیاز چیست؟
حق امتیاز نوعی پرداخت قانونی و درآمد است که به یک شخص یا شرکت برای استفاده از دارایی‌های معنوی و غیر معنوی او پرداخت می‌شود. شرایط پرداخت حق امتیاز و درصد آن می‌تواند بر اساس نوع توافق‌ها و خدمات دریافتی متفاوت باشد که در یک قرارداد رسمی موارد آن ذکر می‌شود. اما به طور کلی حق امتیاز یک منفعت یک طرفه نیست و باید برای هر دو طرف قرارداد سود ده باشد.
انواع حق امتیاز
حق امتیاز می‌تواند اموال مختلفی را پوشش دهد که معمول‌ترین آن‌ها حق امتیاز فیلم، موسیقی و اجرا، کتاب و نشر، اختراع، کسب و کار و غیره است.
ما در این قسمت به انواع حق امتیاز در کسب و کار می‌پردازیم. انواع حق امتیاز بسیاری در مدل کسب و کاری فرانچایز وجود دارد که چهار مدل آن از بقیه رایج‌تر است که شامل حق امتیاز تولید، فرانشیز کسب و کار، فرانشیز محصول و فرانشیز اجتماعی می‌شود.
حق امتیاز تولید: همانطور که از اسم آن مشخص است در این مدل به فرانچایز گیرنده، حق امتیاز تولید و توزیع محصول با برند فرانچایز دهنده داده می‌شود.
فرانشیز کسب و کار: در این مدل فرنچایز دهنده به فرنچایز گیرنده اجازه می‌دهد تا از برند مدل کسب وکاری‌اش استفاده کند و در ازای آن درصد کارمزد و بخشی از درآمد سود فروش را می‌گیرد. قوانین و دستورالعمل‌ها همچنین باید طبق شرکت مادر رعایت شود. این مدل از همه قراردادهای حق رای رایج‌تر است و شما مشابه آن را در فروشگاه‌هایی مثل افق کوروش، هفت و غیره دیده اید. معمولا کسانی که قصد دارند یک کسب و کار جدید و مستقل راه اندازی کنند اما در عین حال نمی‌خواهند ریسک کنند و ایده‌ای ندارند سراغ این مدل می‌روند.
فرانشیز محصول یا سنتی: در این مدل فرانچایز گیرنده باید محصولاتی که فرانچایز دهنده تولید می‌کند را بفروشد و توزیع کند. همانند شرکت PMLM که افراد در ازای فروش محصولات برندهای پنبه ریز، لدورا و غیره از شرکت پورسانت فروش دریافت می‌کنند و بعضا تخفیفات ویژه می‌گیرند. این مدل فرانچایز یکی از قدیمی‌ترین مدل‌های قرارداد تجاری امتیازی است.
فرانشیز اجتماعی: این مدل از فرانشیز جدیدترین مدل حق امتیاز است که در قالب تجاری به افراد محروم محصولات و خدمات ارائه می‌شود. معمولا شرکت‌هایی که در این نوع فرانشیز شرکت می‌کنند، اقلام اساسی را تولید می‌کنند مثل وسایل بهداشتی، آب آشامیدنی و غیره. این قرارداد معمولا فی ما بین شرکت‌های بزرگ و سازمان‌های مردم نهاد و حقوق بشری منعقد می‌شود. همانند عضویت اخیر گروه صنعتی وطن زرین در سازمان ملل متحد با هدف این‌که مردم در همه جای کره خاکی می‌توانند از امکانات اولیه زندگی برخوردار شوند.
فرآیند فرانچایز چگونه کار می کند؟
در این قسمت قصد داریم به این سوال پاسخ دهیم که مدل کسب و کار یا همان اصول فرانچایز چیست و روش انجام آن به چه شکل است؟ این که فرآیند فرانشیز به چه شکل باشد، بسته به این که شما چه نوع فرانشیزی و حق امتیازی را توافق کرده‌اید؛ متفاوت است. اما به طور کلی فرآیند یک فرانشیز به شکل زیر است:
مرحله 1: جمع آوری اطلاعات
ابتدا باید تحقیق کنید که چه فرانچایزهایی در حال حاضر وجود دارد. آن‌هایی که مورد علاقه شما هستند و به انتظار، اهداف، بودجه و هوش تجاری شما نزدیک هستند را یادداشت کنید. سپس مطمئن شوید که روند راه اندازی فرانچایز شما کاملا مشخص و در کشور شما قانونی است.
مرحله 2: با فرانچایز دهنده جلسه آشنایی بگذارید
با فرانچایز دهنده تماس بگیرید و یک جلسه حضوری جهت آشنایی بیشتر با کسب و کار تعیین کنید. در این جلسه شما باید سوالاتی از این دست که مدت زمان فعالیت کسب و کار، برنامه رشد آن و ریسک‌های آن بپرسید تا مطمئن شوید تصمیم شما کاملا منطقی است. در انتهای جلسه فرانچایز دهنده باید دستورالعمل، اطلاعات حق رای و سایر اطلاعات لازم برای کسب و کار و فرانچایز را در خدمت شما قرار دهد.
مرحله 3: با فرانچایز دهنده مذاکره کنید
در صورتی که فرانچایز دهنده قبول کند که خواسته‌های شما را برآورده کند باید در خصوص روال قرارداد مذاکره کنید. شما باید استراتژی و مهارت مذاکره را یاد داشته باشید تا بتوانید قرارداد را به سمتی ببرید که به نفع شما باشد.
مرحله 4: امضای قرارداد فرانچایز
شما باید زیر نظر یک وکیل، یک قرارداد رسمی بنویسید و امضا کنید و برای بررسی همه جوانب، وضوح درخواست‌ها و شروط و کاهش ریسک و خطرات احتمالی مدتی را صرف بررسی بندهای قرارداداتان کنید.
دلیل خرید فرانچایز (فرانشیز) چیست؟
فرانشیز به صاحبان کسب و کارهای کوچک یا کسانی که به دنبال یک شغل شخصی هستند اما ایده‌ای ندارند این امکان را می‌دهد که با حمایت یک شرکت بزرگ و مطمئن و با ریسک کمتر وارد بازار شوند و مسیر موفقیت را ساده‌تر طی کنند. همچنین فرانشیز دهنده می‌تواند از این طریق کسب و کار خود را توسعه دهد، با تبلیغات کمتر شهرت بیشتری پیدا کند، رشد کند و محصولات بیشتری در بازار عرضه کند.
فرانچایز دهنده
به طور خلاصه شرکتی که فرانچایز ارائه می‌دهد؛ نقش‌های زیر را در گرو یک قرارداد توافقی برای فرانچایز گیرنده ایفا می‌کند:
- فروش حق رای برند.
- نام تجاری و کسب و کار خودش را با ارائه فرانچایز توسعه می‌دهد.
- برای برند خود، علامتی طراحی و ارائه می‌کند تا نشانگر نام تجاری‌اش باشد و برای همه قابل تشخیص باشد.
- فرانچایز گیرنده‌ها را آموزش می‌دهد تا عملکرد بهتر و مهارت بیشتری داشته باشند.
- مشکلات پیش آمده برای فرانچایز گیرنده در کار را پشتیبانی و حل می‌کند.
- استراتژی بازاریابی ارائه می‌دهد که فرانچایز گیرنده طبق آن عمل کند.
- می تواند گاهی برای بهتر شدن کیفیت، در خصوص ظاهر، ساختار و محتوای سایت راهنمایی کند.
- مبلغی به فرانچایز گیرنده پرداخت می‌کند که می‌تواند برای هزینه‌های اولیه راه اندازی باشد یا چیزی شبیه حقوق هر ماه پرداخت شود.
- به عنوان یکی از شعب شرکت، به فرانچایز گیرنده حق رای می‌دهد.
- فرانچایز به توسعه محصول شما در بازارهای مختلف کمک می‌کند.
- فرانچایز می‌تواند سبب رشد و شهرت یک برند و یا برعکس باعث ورشکستگی شود اگر نتوانید سرعت و توانایی فرنچایزها را به استانداردهای شرکت و وفاداری به ماموریت شرکت متعادل کنید.
- به فرانچایز گیرنده اجازه دسترسی به اطلاعات باشگاه مشتریان را می‌دهد.
فرانچایز گیرنده (حق امتیاز گیرنده)
به عنوان شخصی که فرانشیز دریافت می‌کند، شما خدماتی از فرانچایز دهنده دریافت می‌کنید که شامل موارد زیر می‌شود:
- یکی از مزایای فرانچایز این است که سرعت راه اندازی کسب و کار و سنجش بازارهای جدید در آن بالاست و شما ریسک کمتری را متحمل می‌شوید و در عین حال هزینه کمتری پرداخت می‌کنید.
- شما باید سند افشای حق رای را مطالعه کنید تا متوجه ریسک‌ها، هزینه‌های مختلف و تعهدات صاحب امتیاز بشوید.
- بعضی از فرانچایز دهنده‌ها برنامه تامین مالی به شما می‌دهند که ممکن است در دریافت وام یا سایر روش‌های پرداخت به شما کمک کند.
- اگر شما به یک مکان برای فروش محصول یا ارائه سایر خدمات نیاز داشته باشید احتملا فرانچایز دهنده برای شما یک دفتر تهیه می‌کند.
- اگر شما برای اداره دفتر کار یا فروشگاه نیاز به نیروی متخصص داشته باشید معمولا فرانچایز دهنده نیروهای شما را آموزش می‌دهد یا برای شما شخص مورد نظر را استخدام می‌کند.
- فرانچایز دهنده‌ها معمولا برای چگونگی اداره کسب و کار به شما دفترچه راهنما می‌دهند که شامل وظایف کارکنان، قوانین شرکت و سایر آموزش‌های مورد نیاز می‌شود.
- معمولا تبلیغات و بازاریابی کسب و کار به عهده فرانچایز دهنده است و ملزومات آن را برای شما تهیه می‌کنند.
- فرانچایز دهنده به سوالات شما پاسخ می‌دهد، مشکلات شما را حل می‌کند و به شما مشاوره و پشتیبانی در جهت اداره بهتر کسب و کار می‌دهد.
بوم مدل کسب و کار فرانچایز
مدل کسب و کار یک قرارداد تجاری است که معمولا یک برند معروف یه صاحبان کسب و کارهای مستقل اجازه استفاده از برند، مدل کسب و کار و سایر دارایی‌های معنوی را می‌دهد و در ازای آن یک حق امتیاز یا درصد سود مستمری دریافت می‌کند. برای آشنایی با جزییات بیشتر بوم مدل کسب و کار فرانچایز می‌توانید عکس زیر را مطالعه کنید:
عکس
مزایای مدل کسب و کار فرانشیز
در این بخش قصد داریم به شکل مختصر مزایای مدل کسب و کار فرانشیز برای هر دو طرف را برای شما ذکر کنیم:
مزایا برای فرنچایز گیرنده:
- افتتاح سریع کسب و کار جدید
- دریافت کمک برای گرفتن دفتر کار
- ورود ساده به بازارهای اقتصادی
- دریافت پشتیبانی و مشاوره
- کسب مهارت‌های جدید و دریافت آموزش‌های تخصصی
- دسترسی به باشگاه مشتریان و عدم نیاز برای پیدا کردن مشتریان وفادار
- عدم نیاز به بازاریابی و تبلیغات
- فرصت فروش بیشتر
- کاهش ریسک ورشکستگی
مزایا برای فرنچایز دهنده:
- توسعه کسب و کار در مکان‌های مختلف
- بهره مندی از حق امتیاز و سود مستمر که مازاد کسب و کار خودشان است
- تبلیغ گسترده کسب و کار و برندشان
- صرفه جویی در هزینه‌ها
- شهرت برند
معایب مدل کسب و کار فرانشیز
معایب مدل کسب و کار فرانشیز معمولا برای فرانشیز گیرنده به وجود می‌آید. مخصوصا اگر هنگام توافق کردن خدمات پایینی را درخواست کنید. که شامل موارد زیر می‌شود:
- عدم استقلال در اداره کسب و کار
- اجبار به انجام بعضی استراتژی، قوانین و تبلیغات
- هزینه عملیاتی بالا
تاریخچه مختصری از مدل کسب و کار حق رای دادن
مدل کسب و کار فرانچایز به زمان چین باستان و قرون وسطی برمی‌گردد. در قرون وسطی مالکان زمین‌ها به دهقانان اجازه کار روی زمین‌هایشان را می‌دادند و در ازای آن به دهقانان حقوق می‌دادند.
گفته می‌شود که در سال 1731 اولین قرارداد حق رای برای ارائه خدمات چاپ منعقد شد. همچنین در سال 1850 برای توزیع چرخ خیاطی سینگر دومین قرارداد حق رای امضا شد.
اما شهرت و محبوبیت مدل کسب و کار حق رای یک قرن بعد و با عرضه همبرگرهای مک دونالد شکل گرفت.
امروزه فرانشیز در انواع صنعت‌ها کاربرد دارد. ما در ادامه به معرفی شرکت‌هایی که از این مدل استفاده می‌کنند می پردازیم.
چه شرکت هایی از این مدل کسب و کار استفاده می کنند؟
امروزه بسیاری از برندهای معروف از مدل کسب و کار فرانچایز استفاده می کنند که در ادامه در خصوص چند مورد از آن‌ها صحبت می‌کنیم:
توافق و قرارداد تجاری که بین فرانچایز دهنده و فرانچایز گیرنده شکل می‌گیرد انواع مختلفی دارد که مهم‌ترین آن‌ها امتیاز سنگین، زنجیره‌ای سنگین یا ترکیبی (فرانچایز) می‌باشد. که ما در ادامه در خصوص هر کدام از این موارد بیشتر به شما توضیح می‌دهیم.
مک دونالد
شرکت مک دونالد در سال 1953 از مدل حق رای برای توسعه رستوران‌های خود استفاده کرد. این اتفاق سبب شد تا مردم برای خرید غذای فست فود دیگر نیاز نباشد کیلومترها رانندگی کنند و در سرتاسر جهان به آن دسترسی داشته باشند. مدل فرانچایز با حق امتیاز سنگین سبب شد که در دهه 1960 مک دونالد به یک غول در صنعت رستوران تبدیل شود البته که آنقدر شعب آن گسترش یافت و درصد حق امتیاز آن زیاد شد که بسیاری آن را به عنوان یک شرکت املاک و مستغلات می‌شناسند.
کوکاکولا
شرکت کوکاکولا در سال 2006 از مدل کسب و کار ترکیبی یا فرانشیز استفاده کرد. به این شکل که ابتدا در ساخت بطری سرمایه گذاری کرد و به محض شروع فعالیت کارخانه بطری سازی سهام خود را فروخت و از مدل فرانشیز برای رشد و توزیع بلند مدت خود استفاده کرد. از طرفی کوکاکولا با فروش کنسانتره خود به شرکای بطری‌سازی، درآمد کسب کرد.
استارباکس
شرکت استارباکس در سال 2022 با به کارگیری مدل فرانچایز کسب و کار زنجیره‌ای توانست سهام 51 درصد از فروشگاه‌های قهوه با نام برند خود را تبدیل به دارایی کند. به طوری که بیش از 80 درصد کل درآمدش از این 51 درصد فروشگاه فرانچایز شده است.
آینده مدل کسب و کار
با همه‌گیری ویروس کرونا، فناوری به یکباره در سراسر جهان پیشرفت کرد و سیستم خدمات غیر حضوری محبوب شد. بنابراین پیش بینی می‌شود با توجه به رشد هوش مصنوعی، مدل کسب و کاری فرانچایز و حق امتیاز نیز توسعه یابد. چرا که سهولت ثبت سفارش اینترنتی و دریافت خدمات غیر حضوری بیشتر می‌شود.
امیدواریم که پاسخ تمامی سوالات خودتان در خصوص فرانچایز را در این مقاله گرفته باشید. اگر نکته‌ای وجود دارد که ما در این مطلب نیاورده‌ایم و شما تمایل دارید تا در مورد آن بیشتر بدانید، لطفا آن موضوع را در قسمت نظرات برای ما بنویسید. همچنین شما می‌توانید برای آشنایی با مدل کسب و کار فریمیوم اینجا کلیک نمایید.
منابع:
https://franchisebusinessreview.com/post/franchise-business-model/
https://businessmodelanalyst.com/franchise-business-model/
https://fourweekmba.com/franchising/
https://www.investopedia.com/terms/f/franchise.asp
https://www.businessnewsdaily.com/7970-franchising-benefits.html
https://www.investopedia.com/terms/r/royalty.asp
