پوشش جلبک گسترده در دریاها و اقیانوس‌ها همانند پوشش گیاهی روی زمین عملکردی حیاتی در اکوسیستم دارد. جلبک‌های شناور روی آب‌ها، پوشش لغزنده روی سنگ‌ها و دیوارها و درخت‌ها و صخره‌ها، و لکه‌های سبز در سطح خاک‌های مرطوب و… بیش از نیمی از کل اکسیژن جو زمین را تأمین می‌کنند، برای موجودات آبزی زندگی‌بخش هستند و تبدیل به جزئی ارزشمند در انواع صنایع و تولیدات انسانی شده‌اند.
شکل و ساختار متنوع جلبک ها
جلبک‌ها با ساختاری ساده در واقع ارگانیسم‌های گیاه‌مانندی هستند که ریشه، ساقه و برگ ندارند اما جزو موجودات فتوسنتزی دارای کلروفیل دسته‌بندی می‌شوند. این شبه‌گیاهان در قلمرو پروتیست‌ها یا همان سلسله آغازیان طبقه‌بندی می‌شوند که شامل انواع ارگانیسم‌های یوکاریوتی هستند و در حالی‌که ساختار، زیستگاه، فیزیولوژی و ظاهر آنها از گونه‌ای به گونه دیگر متغیر است، به اشکال مختلف تک‌سلولی و چندسلولی یافت می‌شوند.
جلبک ها چه اهمیتی دارند؟
گروه بزرگ و متنوع جلبک‌ها بیشتر از آنچه که به نظر می‌آید برای بقا اهمیت دارد و احتمالاً اکثر مردم از آن آگاه نیستند، چراکه احتمالاً تنها مواجهه‌شان با آن تجربه‌ای از نوار گیاهی سبز لغزنده‌ای بوده که در هر محیط مرطوبی رشد می‌کند. برای بررسی نقش جلبک‌ها بر زیست دیگر موجودات باید به تاریخ پیدایش آن نگاهی انداخت.
میلیاردها سال پیش زندگی پروکاریوتی روی سیاره زمین بدون اکسیژن آغاز شد، جلبک‌ها پدید آمدند و با عمل فتوسنتز شروع به آزاد کردن اکسیژن در جو کردند. بعد از حدود یک میلیارد سال سطح اکسیژن در هوا رفته رفته افزایش پیدا کرد و در نتیجه آن ارگانیسم‌های یوکاریوتی در مسیر تکامل قرار گرفتند.
از آن‌جایی که همه گیاهان امروزی گونه تکامل‌یافته جلبک‌ها هستند می‌توان آنها را تولیدکنندگان اولیه انواع شبکه‌های غذایی دانست. از طرفی گروه جلبک‌ها در حال تامین بیش از نیمی از اکسیژن موجود در جو هستند، در حالی‌که زیست‌توده کل جلبک‌های جهان فقط یک دهم زیست‌توده سایر گیاهان است، در نتیجه کارایی جلبک‌ها در تولید اکسیژن بیشتر است و این مورد را می‌توان به‌عنوان یکی دیگر از دلایل اهمیت چشمگیر این گونه برشمرد. پس اهمیت جلبک‌ها در تغییر جو زمین، تسهیل تکامل انواع موجودات و تأمین غذای ساکنان دریا و خشکی خود را نشان می‌دهد.
تقسیم بندی جلبک ها بر اساس رنگ
رنگدانههای فتوسنتزی به‌عنوان معیاری برای طبقه‌بندی جلبک‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
جلبک سبز
جلبک‌های سبز جلبک‌های فتوسنتزی هستند که با گیاهان خشکی یک نیای مشترک دارند، متنوع‌ترین گروه جلبک‌ها را با بالغ بر ۷۰۰۰ گونه مختلف تشکیل می‌دهد و عمدتاً در آب شیرین رشد می‌کنند. این نوع جلبک ممکن است ساختاری تک‌سلولی یا چندسلولی داشته باشند که نور خورشید را به شکل نشاسته در سلول‌ها ذخیره می‌کند.
جلبک قرمز
تا به حال حدود ۴۰۰۰ تا ۵۰۰۰ نوع جلبک قرمز شناسایی شده است که برخلاف جلبک سبز ۹۰ درصد از آنها دریایی هستند و می‌توانند در اعماق بیشتر دریا رشد کنند. این نوع جلبک جزو زیباترین علف‌های دریایی به حساب می‌آیند.
جلبک قهوه ای
اینگونه از جلبک‌ها با رنگ قهوه‌ای یا سبز مایل به قهوه‌ای شناسایی می‌شوند و ساختار آنها در مقایسه با سایر جلبک‌ها می‌تواند پیچیده باشد. اینگونه از جلبک‌ها در اقیانوس‌ها رشد می‌کنند و جنگل‌های کلپ را تشکیل می‌دهند.
جلبک طلایی
این نوع جلبک موجودی کوچک و تک‌سلولی با رنگدانههای زرد-سبز یا طلایی-قهوه‌ای است که عمدتاً با یک یا دو تاژک متمایز می‌شوند و امکان رشد در محیط‌های مختلف، از آب‌های ساحلی تا رودخانه‌ها و نهرها را دارد.
جلبک سبز آبی
جلبک های سبز آبی موجودات میکروسکوپی هستند که به طور طبیعی در برکه ها، رودخانه ها، دریاچه ها و نهرها وجود دارند. اگرچه اغلب آبی-سبز هستند، اما می توانند سبز زیتونی یا قرمز نیز باشند. آنها در مناطقی که آب کم عمق، حرکت کند و گرم است رشد می کنند، اما ممکن است در آب‌های عمیق‌تر و خنک‌تر هم وجود داشته باشند.
کاربردهای مهم جلبک ها چیست؟
انواع جلبک به دلیل ترکیبات زیستی متعددشان در صنایع مختلف مورد توجه قرار گرفته‌اند که به چند مورد از مهم‌ترین کاربردهای آنها اشاره می‌شود:
۱.جلبک‌ها سرشار از کربوهیدرات، پروتئین، آنزیم و فیبر هستند و با ویتامین‌ها و مواد معدنی از جمله کلسیم، آهن، منیزیم، ید، پتاسیم و نیاسین غنی شده‌اند، بنابراین به دلیل ترکیبات طبیعی مفید در صنایع غذایی و تولید مکمل‌های غذایی استفاده می‌شوند و همچنین رنگدانههای موجود در گونه‌های مختلف جلبک جایگزین برای رنگ‌های شیمیایی مصنوعی در مواد غذایی هستند.
۲.از آن‌جایی که جلبک‌ها منبع غنی از مواد مغذی و آلی هستند، کودهای آلی به‌دست آمده از آنها به‌عنوان یک جایگزین مناسب برای کودهای مصنوعی رایج در کشاورزی انتخاب می‌شوند.
۳. سوخت زیستی جلبک‌ها پتانسیل زیادی به‌عنوان سوخت‌های کربن خنثی دارند و برخلاف سایر منابع سوخت زیستی، ممکن است جلبک‌ها بدون رقابت با زمین‌های قابل کشت برای تولید مواد غذایی پرورش داده شوند. در واقع جلبک‌ها را می‌توان در زمین‌های غیرقابل کشت تا زمانی‌که به آب دسترسی داشته باشند یا در آزمایشگاه‌هایی با مخازن بزرگ تولید کرد. در نتیجه جلبک‌های مزیت قابل توجهی نسبت به سوخت‌های زیستی گیاهی دارند و آیند روشنی برای سوخت‌های زیستی جلبکی تصور می‌شود.
۴. جلبک‌ها به دلیل خواص آنتی‌اسیدانی، مرطوب‌کنندگی، ضدپیری و… در زمینه تولید لوازم آرایشی و بهداشتی بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند. مواد معدنی و عناصر کمیاب جلبک‌ها عملکردی استثنایی روی پوست انسان دارند؛ محتوای اسیدآمینه جلبک سبز بسیار شبیه به کلاژن در پوست است. پروتئین‌های جلبک‌ها انرژی سلول‌های پوست را تأمین می‌کنند. مواد مخاطی آنها جلوی خشکی پوست را می‌گیرد. ویتامین‌ها پوست را فعال و از آن در برابر تأثیرات محیطی محافظت می‌کند. کلروفیل به شکل قابل توجهی در تأمین اکسیژن پوست اثرگذار است.
۵. جلبک‌ها همچنین می‌توانند برای تصفیه فاضلاب استفاده شوند، چراکه مواد زائد را متابولیزه و تجزیه می‌کنند و نیاز به مواد شیمیایی خطرناک را کاهش می‌دهند. علاوه بر این جلبک‌ها در برخی از نیروگاه‌ها برای کاهش انتشار CO2 استفاده می‌شوند.
۶. صنعت داروسازی هم به دلیل خواص قانع‌کننده جلبک‌ها تحت تاثیر آن قرار گرفته است. جلبک‌ها منابعی غنی از ترکیبات زیست‌فعال طبیعی با خواص ضددیابتی، محافظ کبد، ضدویروسی، ضدقارچی، ضدباکتریایی، آنتی‌اکسیدانی، ضدالتهابی، ضد کلسترول خون و کاهش چربی خون و…هستند و همین خواص طبیعی آنها را در مقابل داروهای مصنوعی متمایز می‌کند.
۷. جلبک‌ها در اکوسیستم آبی به‌عنوان منبع غذایی برای آبزیان، پستانداران و… اهمیت زیادی دارند و از این طریق نقشی مهم در تغذیه انسان هم ایفا می‌کنند.
جلبک ها چه مشخصات و ویژگی هایی دارند؟
جلبک‌ها دارای ساختارها و اندامک‌های سلولی ویژه‌ای هستند که در این‌جا به برخی از خصوصیات کلی آنها اشاره می‌شود.
- موجوداتی فتوسنتزی هستند.
- میکرواورگانیسم‌های یوکاریوتی هستند.
- ساختار بدنی مشخصی ندارند.
- در مناطقی یافت می‌شوند که دارای رطوبت کافی باشد.
- تولید مثل در آنها به دو شکل جنسی و غیرجنسی انجام می‌شود.
- آزادانه زندگی می‌کنند، هرچند که برخی از آنها می‌توانند یک رابطه همزیستی با دیگر موجودات ایجاد کنند.
- طیف وسیعی از اندازه و اشکال را در بر می‌گیرند.
زیستگاه جلبک ها کجاست؟
بیشتر جلبک‌ها به محیط مرطوب نیاز دارند. برخی از آنها آبزی هستند و در اعماق دریاها و اقیانوس‌ها رشد می‌کنند، بعضی دیگر زمینی هستند و ممکن است در خاک مرطوب، روی سنگ‌ها و صخره یا روی دیوار ساختمان‌ها سبز شوند و برخی دیگر روی تنه و شاخه درختان یافت می‌شوند. به‌طور کلی جلبک‌ها در انواع زیستگاه‌ها به شرط وجود رطوبت پدید خواهند آمد. علاوه بر این برخی از انواع جلبک در زیستگاه‌های غیرمعمول رشد می‌کنند همچون جلبک‌های برف و یخ، جلبک‌های گرمادوست، جلبک‌های نمک‌دوست، جلبک‌های همزیست.
تولید مثل در جلبک ها
این اتفاق در جلبک‌ها می‌تواند به سه روش مختلف رویشی، جنسی و غیرجنسی اتفاق بیفتد.
تولید مثل رویشی معمولی‌ترین روش تولید مثل است که در آن بخشی از پیکر جلبک جدا و پس از رشد و نمو به جلبک جدید تبدیل می‌شود. این نوع تولید مثل به به شکل‌های مختلف از جمله تکه تکه شدن، جوانه زدن، تقسیم سلولی یا شکافت، پیاز یا غده، هورموگونیا، شاخه‌های ناخواسته و… صورت می‌گیرد.
در تولید مثل غیرجنسی یاخته‌های زایشی به نام هاگ در هاگدان تولید می‌شوند و تولید مثل از طریق آنها اتفاق می‌افتد. این هاگ‌ها می‌توانند متحرک یا غیرمتحرک باشند.
تولید مثل جنسی از طریق تولید یاخته‌های جنسی مخالف با نام‌های گامت نر و ماده و ادغام آنها انجام می‌شود.
استفاده از جلبک در تولیدات شرکت وطن زرین
شرکت وطن زرین به‌عنوان یکی از شرکت‌های تولیدکننده لوازم آرایشی و بهداشتی که با دانش روز جهانی همگام است، از جلبک اسپیرولینا در تولید ماسک‌های پودری بهره برده. جلبک اسپیرولینا سرشار از ویتامین، پروتئین، آنتی‌اکسیدان و مواد معدنی مورد نیاز برای پوست است و به مواردی همچون پاکسازی سلول‌های پوستی، درمان التهاب، افزایش رادیکال‌های آزاد پوست، تأمین ویتامین‌های پوست و انرژی سلول، درمان جوش و آکنه و… کمک می‌کند.
https://byjus.com/biology/algae/
https://www.biologyonline.com/dictionary/algae
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8144266/
https://www.schrammek.com/beautynews/algae-in-cosmetics/
